Tahsin Yücel’in “Vatandaş” Adlı Romanı Üzerine Bir İnceleme

Özet

Hikâye, roman, eleştiri, deneme, çeviri gibi birçok edebî türde eserler ortaya koyan Tahsin Yücel, Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının önemli yazarları arasına adını yazdırmıştır. Hikâye ve romanlarında insan ruhunun derinliklerine nüfuz ettiği görülen yazar, eserlerinde kullandığı göndermeler ve ironilerle dikkat çeker. Yazar bu çalışma kapsamında ele alınan romanı Vatandaş’ta da bu teknikleri açık bir biçimde kullanır. Toplumsal bir eleştiri bağlamında ele alınabilecek olan romanın kahramanı Şaban Baş’ın içinde yaşadığı topluma açıkça yabancılaştığı görülür. Bu yabancılaşmayla birlikte uysal Şaban Baş ile cesur Volkan Taş arasında kalan başkahraman, nihayetinde Vatandaş olarak kalmayı tercih eder ve isimsiz bir direnişe katılma yolunu seçer. Umumi tuvalet kapılarının arkalarına içinden geçenleri yazarak, kimsenin dile getiremediği şeyleri söyleyerek kendisini rahatlatır. Dış dünyaya döndüğünde ise tekrar sıkıntıya düşer ancak burada da annesine benzeyen bir kadınla evlenerek kendisine imgesel bir kapı açar. Bu evlilik sayesinde kısmen de olsa imgesel tatminler yaşayan Vatandaş’ın genel itibariyle imgesel ile simgesel arasında bocaladığı ve sıkıntılı olduğu görülür. Bu çalışmada ruhsal hâlini kendi dilinden açığa vuran Şaban Baş/Vatandaş’ın psikolojisi, psikanalitik kuramlar ışığında incelenmeye çalışılacaktır. Bu noktada Fransız psikanalist Jacques Lacan’ın psikanaliz kuramı temel olarak alınacaktır. Diğer psikanalistlerin de görüşleriyle desteklenecek çalışmanın amacı Vatandaş’ın patolojik yönlerini ortaya çıkarmak değil; metindeki imgelerden yola çıkarak Vatandaş’ın eylemlerine bir anlam vermeye çalışmak olacaktır.